بررسی مستند برنده جایزه اسکار؛ Free solo تلاشی بی‌سابقه برای عبور از صخره

کمتر از یک درصد کوهنوردان هستند که free solo (صعود ناامن) انجام می‌دهند، یعنی بدون استفاده از طناب و فقط با بهره‌گیری از دستانشان صعود می‌کنند و الکس هونولد یکی از آن‌هاست. ابتدا او را از زاویه‌ای سرگیجه‌آور از بالا می‌بینیم که به کناره یک صخره چسبیده است. این نمایی شدیداً تأثیرگذار و الهام‌بخش است و به‌خوبی مسیر مستند free solo را نشان می‌دهد، مستندی که اثری فوق‌العاده و تأثیرگذار از همان تیمی است که مستند Meru را ساخته‌اند.

Free solo روایت زمانیِ رؤیای هونولد برای بالا رفتن از اِل‌کَپ یا همان اِل کاپیتان است، یک «ناشناخته بزرگ» به ارتفاع ۹۷۵ متر و از جنس گرانیت خالص که در پارک ملی یوسمیتی قرار دارد. این کاری ترسناک و پروژه‌ای خطرناک است که در آن هیچ جایی برای خطا وجود ندارد. یکی از کسانی که در فیلم با او مصاحبه شده می‌گوید: «همه زندگی شما وابسته به یک جای پا است».

هونولد هم در مورد دلایلش برای Free solo کردن صحبت می‌کند که خطر بزرگ‌تری نسبت به سایر انواع کوهنوردی دارد. او قبول نمی‌کند که عاشق هیجان و پمپاژ آدرنالین باشد (ولو اینکه بدن ورزیده‌ای دارد و در خودروی وَن خودش زندگی می‌کند) اما باید گفت او این‌طور است. به گفته مادرش، الکس وقتی کوهنوردی می‌کند واقعاً خودش است.

هونولد وقتی به دیواره یک صخره نچسبیده باشد، به چشم موجودی زمینی و خیلی دوست‌داشتنی دیده می‌شود و وقتی در حال Solo کردن است بسیار الهام‌بخش به نظر می‌رسد. او دلسوزانه با دانش آموزان دبیرستانی که خودش در آن درس خوانده صحبت می‌کند، یا با دیگر کوهنوردانی صحبت می‌کند که چالش‌های این ورزش سخت را درک می‌کنند. علاوه بر آن ارائه اطلاعات بیشتری در مورد گذشته الکس، رابطه‌اش با پدر مرحومش، و نتایج یک MRI حاوی جزییاتی در مورد کارکردهای مغز او ( او در انتقال دادن احساساتش مشکل دارد) به بیننده کمک می‌کند تا کوهنوردی که با لقب «چیز خاصی نیست» شناخته می‌شود را زمینی‌تر ببیند.

فیلم Free solo همچنین به این مسئله می‌پردازد که رابطه عاطفی جدید الکس با سَنی مک‌کندلس– که یک کوهنورد نیست – چطور بر روی حرفه او تأثیر خواهد گذاشت. وقتی یک روز سنی و الکس به کوهنوردی می‌روند، الکس طی یک حادثه دچار شکستگی می‌شود ولی بازهم با پای آتل‌بندی شده به کوهنوردی می‌پردازد. همچنین بحث زیادی – شاید هم خیلی زیاد و حوصله‌سربری – در مورد این وجود دارد که حضور جیمی چین (دستیار کارگردان) و تیمی از فیلم‌برداران چطور ممکن است صعود هونولد به اِل‌کَپ را تحت تأثیر قرار دهد. چین به‌ شخصه انسان محترمی است و  در مسیر هونولد قرار نمی‌گیرد و به این کوهنورد اجازه می‌دهد تا تجربه‌ای که می‌خواهد را داشته باشد. فیلم‌ساز همچنین نگران این هم هست که اگر حادثه‌ای رخ دهد چگونه واکنش نشان دهد.

بعضی از بهترین نماهای این مستند دربرگیرنده صعود تمرینی هونولد با استفاده از طناب هستند تا او با سطح گرانیت آشنا شود. او در این مورد بحث می‌کند که از کدام سمت صعود کند؟ آیا بهتر است از سمت تفلون کرنر صعود کند یا از بولدر پرابلم که در نیمه راه سمت جلوی صخره قرار دارد؟ فیلم همچنین پریدن، گرفتن لبه‌های کوچک و حرکات ضربه‌ای که او برای رسیدن به نقطه‌ای ایمن باید انجام دهد را نشان می‌دهد. هیجان‌انگیز است که ببینیم هونولد چطور راه‌حل رسیدن به هدفش را می‌یابد و همین‌طور چندین Free solo انجام می‌دهد تا به او کمک کند تا اعتمادش را برای زمانی که موفق می‌شود اِل‌کَپ را فتح کند افزایش دهد.

مستند Free solo با نشان دادن سکانس‌هایی از سنی و الکس در حال خانه خریدن، خرید یک یخچال و تلاش برای ابراز احساساتشان درحالی‌که او برنامه رفتن به یک صعود مرگ‌آور را می‌ریزد، کمی فضا را تغییر می‌دهد.

همچنین سکانس‌های زیادی از تلاش الکس برای بهبودی از یک مصدومیت دیگر هم وجود دارد. این لحظات در کنار برخی سکانس‌های ادای احترام به کوهنوردانی که از دنیا رفته‌اند، ممکن است کشش دراماتیک را از بین ببرد، ولی این سکانس‌ها زمینه‌ساز چیز دیگری هستند. بینندگان ممکن است از انتظار برای دیدن نمایی که الکس به‌صورت انفرادی از اِل‌کَپ صعود می‌کند بی‌قرار شوند.

ولی وقتی این نقطه اوج از راه می‌رسد، می‌بینیم که صبر کردن برای رسیدن به آن، هم برای الکس و هم برای بینندگان ارزشش را داشته است. در نماهای فوق‌العاده هوایی، حرکت الکس هنگام بالا رفتن از گرانیت، شاعرانه به نظر می‌رسد. در فیلم آرامش طنزآمیز هم وجود دارد، مثلاً وقتی مایکی شافر (فیلم‌بردار) جرئت نگاه کردن به زیر پایش را ندارد. وقتی صدای موسیقی بیشتر می‌شود و هونولد در حال بالا رفتن از بولدر پرابلم است، غیرممکن می‌شود که با غلیان احساسات مواجه نشویم.

مستند Free solo نه بالای اِل‌کَپ به اتمام می‌رسد، و نه نشان می‌دهد که هونولد چطور از آن پایین می‌آید. این ایراد کوچکی در فیلم است که باعث می‌شود بینندگان نفسشان را حبس و ناخن‌هایشان را بجوند، چراکه آن‌ها و الکس در این نقطه اوج فوق‌العاده با یکدیگر درهم‌آمیخته شده‌اند.