پرونده فیلم‌سازفیلم شناسی
مروری بر مهم ترین چهره های تاریخ مستندسازی در ایران – مهرداد اسکویی
در این شماره مروری کوتاه خواهیم داشت بر زندگی و کارنامه مهرداد اسکویی از مهم ترین مستندسازان ایرانی که شاید کمتر از ایشان سخن گفته شده است.
بازیگر، نویسنده، گوینده، مستندساز، تهیه‌کننده، کارگردان، پژوهشگر و عکاس متولد ١٣۴٨، با این که فارغ‌التحصیل کارگردانی از دانشگاه هنر است، اما مردی همه فن حریف و کارکشته به شمار می‌رود که افتخارات داخلی و بین‌المللی‌اش به معنای واقعی کلمه حیرت‌انگیز است.
مهرداد اسکویی که در سال ٢٠١٠ از سوی نهاد فرهنگی “پرنس کلاوس” هلند به عنوان چهره فرهنگی سال انتخاب شد و در جشنواره “تروفالس” آمریکا در سال ٢٠١۶ بهترین مستندساز سال لقب گرفت؛ او تاکنون در بیش از صد و سی جشنواره داخلی و خارجی به عنوان داور حضور یافته و سال‌هاست که در مقام سفیر فرهنگی بخش انسان‌دوستانه سازمان ملل فعالیت می‌کند.
کلکسیون افتخارات
اسکویی که چند جلد کتاب هم با موضوع هنر تألیف کرده و بیش از بیست اثر کوتاه و مستند را کارگردانی کرده است، تاکنون حدود هفتاد نامزدی و جایزه را در جشنواره‌ها و رویدادهای مختلف به نام خودش ثبت کرده و از پرافتخارترین مستندسازان تاریخ است.
در ابتدا، این مستند «خانه مادری‌ام مرداب»، محصول ٢٩ دقیقه‌ای سال ١٣٧٨ بود که نام اسکویی را بر سر زبان‌ها انداخت و حدود بیست جایزه را از جشنواره‌های مختلف برایش به همراه داشت. این مستند به زندگی پیرزن سرپرست خانواری می‌پردازد که در یکی از مرداب‌های شمالی کشور در کنار دخترش با ماهیگیری روزگار می‌گذراند.
«پس از برقع» دیگر مستند مهم اسکویی، محصول ١٣٨٣، نیز به مشکلات معیشتی زنان روستاهای جزیره قشم و یکی از مراسمات آئینی این اقلیم به نام “زار” می‌پردازد. دیگر مستند مهم او «دماغ به سبک ایرانی» نام دارد که نقدی بر پدیده اجتماعی عمل بینی است. این مستند که توسط بنیاد سینمایی فارابی به انگلیسی ترجمه و پخش جهانی شده، موفقیت‌های بین‌المللی مهمی در کشورهای هلند، آمریکا و ایتالیا بدست آورده است.
اما مهمترین مستندهای کارنامه مهرداد اسکویی را یک سه‌گانه حیرت‌انگیز با موضوع کودکان کانون اصلاح و تربیت تشکیل می‌دهد که این سه فیلم، در بیش از هشتاد حضور داخلی و بین‌المللیشان، موفق به دریافت بیش از پنجاه جایزه شده‌اند. «روزهای بی‌تقویم» (١٣٨۵) نگاهی منتقدانه و انسانی به کودکان بزهکار زیر ١٨ سال در یک کانون اصلاح و تربیت است که به جرم‌های مختلف باید دوران بازپروری خود را پشت سر بگذارند.
این مستند که بر سه کودک به نام‌های وحید، سجاد و علیرضا متمرکز است، مقدمه‌ای برای نسخه دوم، با نام «آخرین روزهای زمستان»، به شمار می‌رود. مستند دوم دوربینش را روی هفت نوجوان کانون اصلاح و تربیت با سن بین ١٠ تا ١۴ سال، زوم می‌کند و سکانس – پلان‌های تکان‌دهنده‌ای که کارگردان از زندگی روزمره این بچه‌ها ضبط کرده، نقطه قوت اثر به شمار می‌رود.
سومین اثر این مجموعه، «رویاهای صبحدم»، به سراغ گروهی از نوجوانان زیر ١٨ سال دختر در یک کانون اصلاح و تربیت می‌رود؛ مسئله‌ای که صدور مجوز این فیلم را با مشکلات و حواشی خاصی مواجه کرد تا این که در نهایت پس از هفت سال از این مستند رونمایی شد.
