نقد مستند پدران ساخته برایس دالاس هاوارد – پدرانگی

«پدران» اولین مستند بلند برایس دالاس هاوارد است که آن را با کمک کمپانی پدرش، یعنی ران هاوارد ساخته و یکی از تهیه‌کنندگان فیلم نیز ران هاوارد است. برایان گریزر شریک تجاری هاوارد نیز دیگر تهیه‌کننده‌ی این فیلم مستند است و در آن از شخصیت‌های معروف دنیای سینما و شوهای تلویزیونی استفاده شده است.

برایس دالاس هاوارد به واسطه‌ی اینکه دختر کارگردان بزرگی چون ران هاوارد است، می‌تواند ارتباطات بسیار خوبی را با سلبریتی‌های برقرار کند و برای ساخت یک مستند تعدادی از آن‌ها را دعوت نماید تا جلوی دوربینش بایستند و صحبت کنند. اما کیفیت یک مستند و یا حتی یک فیلم به حضور سلبریتی‌های درون آن بازنمی‌گردد و قطعا مسائل و فاکتورهای دیگری لازم است تا یک مستند خوب و دیدنی از آب در بیاید و کشش لازم را برای مخطاب دارا باشد.

«پدران» در ظاهر درباره‌ی حس پدرانگی و پدر شدن است که از جانب این افراد مشهور بازگو می‌شود و در میان این بازگویی‌ها دوربین به چند کشور دنیا سفر می‌کند و با چند پدر در آمریکا و ژاپن و… همراه می‌شود تا مصائب و شیرینی‌های پدر بودن آن‌ها را نیز به نمایش بگذارد. اما نه در بعد پرداخت به سلبریتی‌ها موفق است و نه در بعد تلاش برای نمایش جهان‌شمول بودن دغدغه‌ی فیلمش.

حضور سلبریتی‌هایی چون جیمی فالون، ویل اسمیت، جاد آپاتو، نیل پاتریک هریس، ران هاوارد، جیمی کیمل، حسن مینهاج و… در مستند کوچکترین کارایی‌ای ندارد و هیچ بعد جذابی از پدر بودن را نمایش نمی‌دهد. و گویی صرفا برای استفاده از نام آن‌هاست که جلوی دوربین حضور دارند.

این ضعف به دلیل عدم وجود یک پلات دقیق برای مستند در صورت داستانی بودن (چیزی که ظاهرا فیلمساز تلاش کرده به آن برسد و اما موفق نشده) و یا عدم رخ‌دادن یک اتفاق خاص و غیرمنتظره و پرداختن به آن در صورت غیر داستانی بودن (که حتی این مستند می‌خواهد اینگونه نیز باشد) پیش می‌آید.

یعنی فیلم تکلیفش را با خود و بینندگانش مشخص نمی‌کند و نه این و نه آن و نه حتی می‌تواند خودش باشد. از این رو کوچکترین جذابیتی در حرف‌ها و اکت‌های این افراد مشهور برای بیننده ایجاد نخواهد شد و بخش‌های جدا از حضور سلبریتی‌ها نیز به دلیل عدم فضاسازی درست و گام‌برداشتن در مسیری اشتباه کارکردی نخواهند داشت.

از این رو «پدران» را اشتباه خطاب می‌کنم زیرا وقتی فیلمی روی جغرافیایی خاص تاکید می‌کند (با نوشتن نام کشور و نام شخص مورد نظر و رفتن به آن‌جا) آن هم در فیلمی مستند، حتما تاثیر و یا فرهنگی مهم را در آن‌جا دیده و برای نمایش برگزیده است که چنین تاکیدی روی آن دارد، پس باید بتواند آن تاثیر فرهنگی و یا جغرافیایی را نشان دهد.

چیزی که در این مستند رخ نمی‌دهد و مثلا سفر به ژاپن با بودن در آمریکا هیچ تفاوتی ندارد و حتی اگر مقصود این بوده که نشان داده شود مفهوم پدرانگی در همه‌جای جهان یکی است، بازهم با شکست مواجه می‌شود. زیرا خود در مسیر نمایش تفاوت‌ها گام برمی‌دارد اما نه می‌تواند تفاوت‌ها را نشان دهد و نه می‌تواند قرابت‌ها را به تصویر بکشد.

ضعف بزرگ فیلم با چنین موضوعی در ایجاد کشمکش برای مخاطب است. مفهومی که در اثر وجود دارد مفهومی همه‌گیر است و شاید پدران سراسر دنیا با شنیدن نام فیلم کنجکاو شوند و بخواهند از آن سر در بیاورند اما این کنجکاوی مطمئنا با تماشای چند دقیقه از اثر از بین خواهد رفت زیرا نه شوخی‌ها، داستان‌ها و موقعیت‌های پدران فیلم باورپذیر و همراهی‌پذیر است و نه آن‌قدر فیلم عمیق می‌شود که بتوان آن را اثری همه‌گیر نامید.

مستند پدرانتلاش فیلمساز برای ایجاد فضایی دوستانه و ساده کاملا با شکست مواجه شده و مستند «پدران» عملا هیچ حرفی برای گفتن ندارد و واضح است که حضور چند سلبریتی مقابل دوربین و بازگو کردن تجربیات شخصی‌شان به این شکل بدون عمیق شدن روی آن‌ها کوچکترین تاثیری روی مخاطب نخواهد داشت.

این عدم تاثیر وقتی بیشتر نمایان می‌شود که بدانیم با فیلمی مستند طرف هستیم و وقایع در آن آن‌قدر باید مهم باشند تا در ذهن بیننده بمانند و در جانش رسوخ کنند.

در نهایت مستند برایس دالاس هاوارد شاید به لطف حضور سلبریتی‌ها پوستر زیبایی داشته باشد، اما در درون خود از همه‌نظر دچار ضعف‌ها و کمبودهای فراوانی است.