در کارگاه «ایده تا فیلمنامه در مستند» محمد تهامی‌نژاد مطرح شد: چگونه با واقعیت مواجه شویم؟

به گزارش بلاگ سینمامارکت به نقل از پایگاه خبری سینمای تجربی، دومین جلسه از کارگاه «ایده تا فیلمنامه در مستند» با حضور محمد تهامی‌نژاد به عنوان مدرس و آزاده بیزارگیتی به عنوان کارگردان جهت انتقال تجربه بعدازظهر روز یکشنبه ۱۶ تیرماه در سالن سینماحقیقت مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی برگزار شد.

در این جلسه محمد تهامی‌نژاد با اشاره به ۶ شیوه‌ای که بیل نیکولز برای مواجهه با واقعیت ارائه می‌دهد، گفت: این یک بینش فلسفی و نگاه تصویری به جهان است و تا به امروز هیچ‌کس شیوه هفتمی ارائه نداده است.

وی افزود: شیوه توضیحی که بر گفتار خطاب مستقیم با صدا یا نوشته برای ایجاد بحث یا بیان تاریخ تکیه دارد نخستین شیوه مواجهه با واقعیت است. این شیوه با برنامه خبر تلویزیون همراه است و مونتاژ در خدمت تداوم بحث است. شیوه شاعرانه دومین مورد است که بر جنبه‌های شاعرانه و ریتمیک جهان تاریخی تأکید دارد.

تهامی‌نژاد با اشاره به شیوه مشاهده‌ای به عنوان سومین شیوه مواجهه با واقعیت توضیح داد: در این شیوه رویدادها آن‌گونه که اتفاق می‌افتد، مشاهده می‌شوند. در این‌گونه فیلم‌ها معمولاً دارای موسیقی و گفتار نیست و آدم‌ها آن‌گونه رفتار می‌کنند که گویی دوربین در آنجا حضور ندارد.

شیوه مشارکتی چهارمین مورد است که در آن میان فیلمساز و افراد، مصاحبه صورت می‌گیرد. گفتار ندارد و معمولاً فیلمساز در صحنه است. در شیوه بازتابی هم که پنجمین شیوه مواجهه با واقعیت است تماشاگر در مرکز توجه است. در واقع مسئله درباره چگونگی ثبت جهان اجتماعی نیست بلکه درباره چگونگی بازنماییِ آن است. این روش فرضیات و دانسته‌های مخاطب را تعدیل می‌کند. از جنبه سینمایی انتظارات ما را از سینما مطرح می‌کند و از جنبه سیاسی فرضیات و انتظارات ما از جهان تاریخی را دوباره مطرح می‌سازد ونشان می‌دهد که سینما امری ساختنی است.

وی شیوه اجرایی را به عنوان ششمین شیوه مواجهه با واقعیت معرفی کرد و گفت: مبحث ذهنیت با شیوه اجرایی مطرح شد. البته اعتراضاتی هم به بیل نیکولز مطرح می‌شود که یکی از این اعتراضات این است که او سینمای مستند را یک امر جدی و پرورش خلاق یک امر واقع می‌داند و معترضان معتقدند این سینما خیلی هم جدی نیست.

این مستندساز با تاکید بر اینکه سینمایی که او می‌شناسد با مباحثی جدی طرف است، عنوان کرد: ممکن است انواع روایت وجود داشته باشد اما نوع مواجهه شما با دوربین و واقعیت چگونه خواهد بود؟ مواجهه شما خارج از این ۶ شیوه نخواهد بود. البته ممکن است این شیوه‌ها را ترکیب کنید. مثلا آزاده بیزارگیتی در «نیمه پنهان ماه» شیوه انعکاسی را با شیوه توضیحی و مشاهده‌ای ترکیب کرده است.

آزاده بیزارگیتی هم با توضیح پیرامون اینکه چگونه به فیلمنامه «نیمه پنهان ماه» رسیده است، گفت: من از دل پژوهش به فیلمنامه ای رسیدم که در ابتدا اطلاعات در اختیار مخاطب می‌گذارد. پژوهش‌ها به ساختار روایی فیلم کمک کرد و مسیر تدوین آن را مشخص کرد.

وی با تأکید بر اینکه در این‌گونه فیلم‌ها تدوین ادامه کارگردانی است، اظهار کرد: این دست فیلم‌ها بیش از همه محصول نگاه کارگردان هستند و اگر کارگردان خودش تدوین‌گر نباشد هم باید در تمامی مراحل تدوین، در کنار تدوین گر حضور داشته باشد.